Blikseminslag caravan samengesteld uit twee foto’s.

Bliksem en Onweer op de Camping

‘Veilig bij blikseminslag?’

Bliksem is gevaarlijk, daarvan hoeven we niemand te overtuigen. De kans getroffen te worden is echter, tussen alle andere gevaren in het leven, uitzonderlijk klein. Ons is zelfs slechts één geval bekend van blikseminslag op een camping, met één gewonde, sinds 2014. Twee van de drie slachtoffers van een blikseminslag overleven dat, doordat men indirect is getroffen of doordat de bliksem langs het lichaam is gelopen en niet er door. Bliksem kan zich ook over de grond verplaatsen, bijvoorbeeld rond het inslagpunt. Daarom is het niet veilig rond bomen en andere hoge obstakels in vlak landschap. Is iemand getroffen door bliksem, dan kunnen ernstige brandwonden en hartstilstand optreden. Blijft iemand na blikseminslag liggen, verleen dan onmiddellijk eerste hulp. Bij ademhalingsproblemen, hartstilstand of hartritmestoornissen meteen reanimeren.

Wat is bliksem

Bliksem is een elektrische ontlading uit stapelwolken. Statische elektriciteit die tijdens op en neer gaande luchtstromen is opgewekt. Meestal gaat onweer gepaard met hevige regenval of zelfs zware hagel. Een bliksemschicht bestaat uit elektriciteit met een stroomsterkte tot wel 200.000 ampère bij een temperatuur tot wel 30.000° Celsius. Donder ontstaat door uitzetting van de lucht, tijdens een ontlading, tot wel 100 maal de normale luchtdruk.

Bliksems en routes

Bliksem volgt de weg van de minste weerstand, zo direct mogelijk naar de aarde. De route is onmogelijk te voorspellen, want die wordt bepaald door factoren als luchtvochtigheid, bodemsamenstelling en obstakels met een bepaalde weerstand. Slaat de bliksem in een bliksemafleider, dan volgt het de weg van de minste weerstand, via de koperen of aluminium leiding die diep in de grond geaard is. Of de bliksem in de bliksemafleider inslaat is nauwelijks te voorspellen. Daarom staat een dak van een groot gebouw vol met die sprieten, gewoon om de vangkans te vergroten. In een geval is bekend dat in Amerika ooit een fietser op 20 kilometer van het onweer verwijderd door bliksem werd getroffen.

Onweer en bliksem op de camping

Op de camping zijn veel potentiële ontvangers van een blikseminslag. Wat te denken van hekwerken, het uitgebreide elektriciteitsnet, waterleidingen en de kranen die boven het veld uitsteken, gebouwen, bomen en natuurlijk de kampeerders zelf en hun onderkomens. En dat vaak op grote velden opgesteld, of in gevarieerd open

Dit kwam over terwijl we zelf aan de Griekse kust kampeerden met de tent. We hebben er in de auto van zitten genieten en geprobeerd foto’s te maken.

parkachtig landschap bij het water. Bij verwacht onweer koppel je het beste los van netwerken voor stroom, water, riool of antenne. Rol de kabels op en berg ze op. Doe dat niet tijdens, maar ruim voor het onweer losbarst. Zo voorkom je schade aan je apparatuur als de bliksem ergens op de camping inslaat.

Waar op de camping kan bliksem inslaan

Onweer kan zich zeer lokaal ontwikkelen, meestal vlak na de warmste momenten van de dag als hete lucht snel opstijgt. Dit zie je vaak in Zuid-Europa. Ook een weersomslag waarbij koelere lucht warme lucht komt verdringen, bijvoorbeeld in Nederland maar ook in Oostenrijk, kan onweer veroorzaken. Een teken van naderend onweer zijn Altocumulus – torentjes van wolken in een heldere lucht – en donkere onweerswolken natuurlijk. Zie je een ontlading (bliksemflits) tel dan de seconden tot de donderslag. Elke seconde tussen ontlading en donderslag is ongeveer 300 meter afstand. Vanaf vijf kilometer afstand is er toenemend gevaar te verwachten.

Naar binnen voor bliksem

Het risico van onweer ligt buiten. Je kunt dus het beste binnen het onweer uitzitten. Ramen en deuren gesloten houden. Bij inslag in een gebouw vloeit de stroom vaak via de (elektrische) installaties af. Dit kan grote schade veroorzaken aan aanwezige apparatuur. Bliksemafleiders maken een gebouw veiliger. Verder biedt een metalen auto de beste bescherming. Via de metalen buitenkant vloeit de stroom langs de buitenkant naar de aarde en is verdwenen. De auto fungeert als een ‘Kooi van Faraday’, een geheel door geleiders omgeven ruimte waar de elektrische lading van bliksem niet in kan doordringen.

Caravan of camper en bliksem

In een caravan of camper met (grotendeels) metalen opbouw – aluminium huid of aluminium verwerkt in de opbouw – kun je veilig verblijven. Eventueel wacht je het onweer af in de (originele) metalen cabine van de camper. Steeds meer campers met een polyester opbouw of dak, zijn aan de binnenzijde van de opbouw ook van aluminium voorzien. Ook dat vormt met de rest van de opbouw een ‘Kooi van Faraday’. Is je caravan of camper grotendeels of geheel uit kunststoffen en andere niet metalen opgebouwd, dan is een alternatieve ruimte veiliger. Blikseminslag direct in de caravan of camper zal hoe dan ook aanzienlijke schade aan apparatuur veroorzaken. Regend het hevig tijdens het onweer, dan is de kans groot dat de blikseminslag ongeacht de bouwwijze via de buitenzijde zal afvloeien naar de aarde. Niets is echter 100% zeker bij de grote krachten waarmee dit allemaal gepaard gaat.

Tent en bliksem

Een tent biedt geen bescherming tegen bliksem. Schuil bij voorkeur ergens anders. Gaat dat niet, blijf dan uit de buurt van vrijstaande bomen. In een bos is vanwege het kleinere risico veiliger dan in het veld of nabij één boom. Blijf uit de buurt van een metalen frame van de tent. Kun je niet weg, hurk of kniel dan met schoenen aan op isolerend materiaal, zoals droge matrassen, slaapmatten, slaapzakken. Blijf in elk geval niet liggen; het contactvlak moet zo klein mogelijk zijn. Doorgaans drijft onweer ook snel over.

Gepubliceerde in de Kampeer en Caravan Kampioen van ANWB.

<Bronnen: KNMI, Erwin Krol, Ir. H. Aafting ‘s Leven met Bliksem, Hoogspanningslaboratorium Universiteit Stuttgart>